Aan het werk – ‘Moss is als een verlengstuk van mijzelf, een onmisbare collega’

Bordercollie Moss helpt Marijke dagelijks bij het hoeden van de schapen

Schapendrijven is één van de oudste werkvormen die een hond kent. Eeuwen geleden al werden honden ingezet om de schapen bijeen te houden tijdens het verplaatsen van de kudde. Vandaag de dag is dat niet veel anders. Een dag mee met schaapherder Marijke Dirkson en haar toegewijde bordercollie Moss is een dag vol weidse natuur, woeste weersomstandigheden, donzige schapen en keihard werken. 

 

Een moderne herderin

Voor dag en dauw vertrek ik richting het noorden, waar ik me in een rustige coupé verwonder over wat mij die dag zoal te wachten zal staan. ‘Gras, schapen en een border collie’, is het eerste dat in mij opkomt. Voor ik het weet sta ik op station Heiloo. Het is koud weer, maar de zon, die fel op de stoep brandt, zorgt voor een vredig aanzicht. Aan de achterkant van het station komt plotseling een wit busje aangereden. ‘Landschapsbeheer Rinnegom’, staat erop geschreven. Het voertuig is van Marijke Dirkson, één van de weinige herders in Noord-Holland. Daarbij is ze ook onderdeel van een vrij nieuwe stroming: een moderne herderin die het ietwat geromantiseerde beeld van de middeleeuwse herder naar een bedrijfsmatiger, hedendaags niveau brengt.

Haar opdrachtgevers zijn bedrijven, natuurorganisaties, gemeenten en particulieren die als doelstelling hebben om hun grond een ecologische meerwaarde te geven. Marijke zet schaapskuddes in om die doelstellingen te halen. ‘Ik kom uit een familie van schapenhouders maar zelf ben ik altijd boswachter geweest’, vertelt ze tijdens de rit. ‘Genetisch gezien heb ik dus altijd al affiniteit met schapen gehad.’ Toen ze ontdekte dat een schaapskooi gebouwd zou worden in Noord-Holland hoefde ze dan ook niet lang na te denken. ‘Het zal me toch niet gebeuren dat hier met schapen gewerkt wordt en dat ik er niet bij ben, dacht ik. Ik ging me vervolgens oriënteren op het schaapherdervak en zo geschiedde.’

‘Hij is letterlijk gefokt tot een allround werkhond die wij als herders goed kunnen gebruiken.’

Afhankelijk

We rijden verder door Noord-Holland. Marijke vertelt al meteen vol passie over haar vak en wat we deze dag zoal gaan doen. ‘Het mooie vind ik dat je plekken in Nederland kunt ontdekken die je anders nooit ontdekt zou hebben’, vertelt ze tijdens het verkennen van weilanden voor een opdrachtgever. Vervolgens gaan we op bezoek bij de schaapskooi, waar een aantal schapen nieuwsgierig om zich heen kijkt zodra Marijke de poorten opengooit. Daar maak ik kennis met haar helpers: bordercollies Moss en Dell. ‘Moss wil zich nog wel eens afreageren na het werk en springt dan lekker in de sloot’, zegt ze. Dell is iets schichtiger van aard.

Marijke doorkruist dagelijks met haar busje het hele platteland. De honden liggen dan rustig achterin. Zodra ze dan ergens hulp bij nodig heeft komen ze tevoorschijn. ‘Iedereen is gek van zijn honden en wij zijn ook nog eens afhankelijk van hen. Daarom verblijven ze onderweg in hun kennel achterin de auto. Dat is voor de honden een rustige, veilige plek.’ Ze willen volgens Marijke namelijk vooral één ding en dat is ‘erbij’ zijn. ‘Als ze de kans krijgen liggen ze in de auto. Dan weten ze dat ze mee mogen om te werken.’ Het is bij de schaapskooi, waar ze in principe niet in werkmodus verkeren, al opvallend hoe alert de honden zijn.

Vervolgens rijden we verder, over de ironisch betitelde ‘Schapenlaan’, om het echte werk te laten beginnen. Marijke moet een kudde van het ene naar het andere perceel verplaatsen. Ze besluit hierbij enkel Moss in te zetten als schapendrijver. ‘Moss heeft vandaag een beetje lak aan alles, maar in het werk is hij zo ongelooflijk goed.’ Ondanks dat het een lastige pup bleek, was het toen al duidelijk dat hij voor het schapendrijven gemaakt was. Doordat hij de puppyspelletjes al gauw doorhad raakte hij snel verveeld. ‘Toen ik hem met 10 maanden bij de schapen zette, was hij gelijk op zijn plek. Als ik dat niet had gedaan had je nu een hele vervelende en ongelukkige hond gehad’, vertelt ze. ‘Het is een echte bordercollie: een slimme hond die móet werken.’

Ze kan zich dan ook niet vinden in de kritiek dat het zielig zou zijn om een hond in te zetten bij het werk. ‘Dieren die met mensen werken, dat is zoals het zou moeten zijn. Ze komen tot hun recht, raken in hun element.’ De bordercollie is dan ook gefokt om te halen, te brengen en te hoeden. ‘Hij is letterlijk gefokt vanuit meerdere soorten werkhonden tot een soort allround werkhond die wij als herders goed kunnen gebruiken.’

Good job!

Na het opengooien van het hek brandt het proces opvallend snel al los. Moss lijkt niet aanspreekbaar en is volledig gefocust op het bijeenhouden van de schapen. Hij cirkelt om de schapen heen en rent van voor naar achteren om de boel te controleren. Tussen de schapen komt hij niet. ‘Dat mag absoluut niet want dan verliest de hond het overzicht’, vertelt Marijke. Zij leidt intussen voorop de kudde en coördineert Moss met vooral Engelse kreten en commando’s als ‘lie down’ en ‘good job’. Inmiddels zijn we de landweg opgedraaid en lopen we richting het tegengestelde weiland. Ook Marijke’s zoontje Brin (4) lijkt volledig ingespeeld op de schapen en rent dartel met zijn moeder mee. Het schaap dat naast haar loopt is overigens een bijzondere. ‘Deze loopt altijd voorop, gezellig naast mij’, vertelt ze.

‘De schapen zullen nooit naar mij luisteren als ze in de berm besluiten te grazen, maar wel naar Moss.’

Dan betreden we de weilanden. ‘Moss voor!’, ‘Moss kom uit!’, roept ze regelmatig. De grond is nat. Met mijn twee-maten-te-grote regenlaarzen zak ik zo nu en dan weg in de modder. De kudde loopt dan ook een stuk sneller dan je zou verwachten. Moss is onderhand niet te stoppen. Voor een buitenstaander lijkt alles vloeiend te verlopen, maar Marijke vertelt dat Moss een cruciale factor is tijdens het hoeden. Zodra een enkel schaap besluit te grazen loopt hij eropaf, laat zijn borst zien en zorgt hij ervoor dat het snel weer besluit aan te sluiten bij de kudde. ‘Hij denkt nu helemaal zelf na tijdens het begrenzen van de schapen, ik hoef niet eens wat tegen hem te zeggen’, vertelt Marijke. Ze is overtuigd van Moss zijn kwaliteiten. ‘Ik zie hem als een verlengstuk van mezelf. Hij voelt daarom niet als een werktuig, maar als een onmisbare collega. De schapen zullen nooit naar mij luisteren als ze ergens in de berm besluiten te grazen, maar wel naar Moss.’

Na een wandeling over de weilanden zijn de schapen gearriveerd waar ze moeten zijn. Moss krijgt een aai over zijn bol en lijkt nog niet echt klaar te zijn. Hij bekijkt en besluipt namelijk aandachtig zijn eigen schaduw. ‘Dat opdrijven van zijn eigen schaduw is iets instinctiefs wat sommige bordercollies als pups al doen’, vertelt Marijke.

Ze noemt het werken met dieren vooral een verrijking voor de maatschappij. ‘Ik vind het fantastisch om te kunnen werken met Moss en de schapen. Het roept bij mij en bij anderen emoties op.’ Regelmatig is men onder de indruk van Moss zijn inzet. ‘Voor ons is dat niet meer dan logisch, maar het is natuurlijk ook iets heel bijzonders. Daar sta je dan even niet bij stil.’ Het is dan wel cruciaal dat er ook sprake is van een sterke emotionele band. ‘Anders raak je niet op elkaar ingespeeld en kun je niet samenwerken.’ De dag komt tot een einde. Moss kruipt weer in zijn kennel en in het busje rijden we weer richting het station van Heiloo. Marijke sluit af met een inspirerende boodschap. ‘Werken met je hond is gewoon het allermooiste wat er is.’ Al met al blijkt mijn prognose aan het begin van dit verslag: gras, schapen en een bordercollie, slechts de halve waarheid. Het was namelijk ook een dag vol toewijding, alertheid, rust, passie en vooral: collegialiteit.